ساخت خاتم کاری اصفهان یکی از هنرهای خیمه دوزی ایرانی است که در آن رویه اشیاء چوبی یا فلزی را با قطعات چوب، استخوان و برش فلز در اشکال و طرح‌های مختلف تزیین می‌کنند.
مواد مورد استفاده در این کاردستی می تواند طلا، نقره، برنج، آلومینیوم و سیم تابیده باشد. انواع منبت و کیفیت آنها با اندازه و طرح های هندسی شناخته می شوند. قطعات کوچکتر باعث ارزش بالاتر اثر هنری می شود.
حدود 400 سال پیش هنر خاتم در نقاط مختلف ایران گسترش یافت. قدیمی‌ترین نمونه‌های صنایع دستی خاتم مربوط به دوران صفویه است.
در این عصر علاوه بر شهر اصفهان، هنر خاتم در شهرهای جنوبی مانند شیراز و کرمان نیز مورد توجه بود.
منبت در دوره صفویه اهمیت خاصی پیدا کرد، زیرا هنرمندان از این هنر در در، پنجره، قاب آینه، جعبه قرآن، قلمدان، فانوس و مقبره استفاده می کردند.
نمونه های عالی را می توان در مساجد، کاخ ها و ساختمان های تاریخی یافت. خاتم کاری در بناهای مهمی مانند درب مدرسه چهارباغ و خانه شیخ صفی الدین اردبیل، حجره های منبت کاری کاخ سعدآباد و کاخ مرمر تهران و غیره نیز کاربرد دارد.
میز خاتم کاری که یکی از شاهکارهای قطعی این هنر است، در نمایشگاهی هنری در بروکسل موفق به دریافت جایزه اول و مدال طلا شد. این میز اکنون در موزه ملی واشنگتن نگهداری می شود.
محمد باقر حکیم الهی و استادش صانعی خاتم از اساتید معروف این هنر بودند.
طراحی منبت کاری فرآیندی بسیار پیچیده است. در یک اثر با کیفیت متوسط گاهی بیش از 400 قطعه در هر اینچ مربع وجود دارد.
میله‌های نازک از چوب‌های رنگ‌های مختلف، عاج، استخوان، برنج، نقره و غیره به هم چسبیده و به صورت دسته‌های بلندی که می‌توانستند مقطع گرد، مستطیلی یا چند ضلعی داشته باشند.
دسته ها به برش های نازک بریده شدند و با سایرین ترکیب شدند تا الگوهای پیچیده ای از مجموعه دیوید ایجاد شود.
در هر سانتی متر مکعب، تقریباً 250 قطعه منفرد می توانند در کنار هم، صاف، روغن کاری و صیقل داده شوند.
منبت در عصر صفویه با خلق آثار گرانبهای هنرمندان از اهمیت خاصی برخوردار شد.
چوب های مورد استفاده شامل فوفل، گردو، سرو و کاج است. این آثار شامل در و پنجره، قاب آینه، صندوق قرآن، جعبه منبت، قلمدان، فانوس و ضریح است.
